دیابت به عنوان یکی از شایعترین و جدیترین بیماریها در جهان شناخته میشود که میلیونها نفر از هر سن و پیشینهای را تحت تاثیر داده است. اما آیا میدانید که بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، تا زمانی که خیلی دیر شده است، حتی متوجه نمیشوند که به آن مبتلا هستند؟
بیماری دیابت میتواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند که کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار میدهند و خطر عوارضی مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیه، نابینایی و قطع عضو را به همراه دارد.
اما چگونه میتوان دیابت بالا را تشخیص داد و مدیریت کرد؟ بهترین راه برای جلوگیری یا به تاخیر انداختن آن چیست؟ و چگونه میتوان آن را درمان کرد و قند خون خود را تحت کنترل داشت؟
اگر میخواهید در مورد این موضوع مهم بیشتر بدانید و سلامت و تندرستی خود را بهبود ببخشید، در ادامه این مطلب با پرشین طب همراه باشید.
دیابت چیست و چگونه بر بدن شما تأثیر می گذارد؟
دیابت وضعیتی است که زمانی رخ میدهد که بدن یا انسولین کافی تولید نمیکند یا توانایی به خوبی از آن استفاده کردن را ندارد. انسولین هورمونی است که به سلولهای شما کمک میکند تا گلوکز (قند) را از خون دریافت کرده و از آن برای انرژی استفاده کنند.
وقتی دیابت دارید، سطح قند خون شما خیلی بالا میرود زیرا گلوکز نمیتواند وارد سلولهای شما شود. این میتواند به مرور زمان به اندامها و بافتهای شما آسیب برساند.
چند نوع دیابت وجود دارد؟
دیابت نوع 1
این نوع در اثر یک واکنش خود ایمنی ایجاد میشود که سلولهای پانکراس را که انسولین میسازند، از بین میبرد. بهتر است بدانید که در این وضعیت، بیمار باید هر روز انسولین مصرف کند.
دیابت نوع 1 معمولا در دوران کودکی یا جوانی شروع میشود، اما نه به این معنی که در دیگر سنین بروز پیدا نمیکند، بلکه ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد.
دیابت نوع 2
این نوع به دلیل ترکیبی از عوامل مانند ژنتیک، سبک زندگی و افزایش سن به وجود میآید که در این وضعیت، بدن در برابر انسولین مقاومت میکند یا قادر به تولید آن به اندازه کافی نیست.
برای کنترل قند خون، ممکن است نیاز به مصرف قرص یا انسولین داشته باشید. دیابت نوع 2 معمولاً در بزرگسالان بالای 40 سال ایجاد میشود، اما در افراد جوانتر نیز شایع است.
دیابت بارداری
این نوع دیابت فقط در دوران بارداری رخ میدهد و معمولا پس از تولد نوزاد از بین میرود. با این حال، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در مراحل بعدی زندگی افزایش میدهد. همچنین میتواند بر سلامت کودک تأثیر بگذارد.
علائم دیابت بالا در مردان و زنان چیست؟
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، هیچ علائمی ندارند یا علائم خفیفی دارند که متوجه آن نمیشوند. به همین دلیل است که اگر در معرض خطر هستید یا هر یک از علائم زیر را دارید مهم است که آزمایش دیابت بدهید:
- احساس تشنگی یا گرسنگی شدید.
- اغلب ادرار کردن.
- کاهش وزن بدون تلاش.
- احساس خستگی یا ضعف.
- داشتن تاری دید.
- داشتن زخمها یا عفونتهایی که به کندی بهبود مییابند.
- گزگز یا بی حسی در دست یا پا.
بروز برخی علائم دیابت، در مردان و زنان متفاوت است. مانند:
- مردان ممکن است به دلیل آسیب عصبی یا جریان خون ضعیف، دچار اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی) یا کاهش میل جنسی شوند.
- زنان ممکن است خشکی واژن، خارش یا عفونتهای قارچی را به دلیل سطوح بالای قند خون یا تغییرات هورمونی تجربه کنند.
در صورت داشتن علائم دیابت چه زمانی به پزشک مراجعه کنید
اگر فکر میکنید ممکن است شما یا اطرافیانتان دیابت داشته باشید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. هرچه زودتر تشخیص داده شود، زودتر میتوانید درمان را شروع کرده و از عوارض این بیماری جلوگیری کنید.
پزشک در مورد علائم، سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی و عادات سبک زندگی از شما سوال خواهد کرد. آنها همچنین یک معاینه فیزیکی انجام میدهند و برای اندازه گیری سطح قند خون شما آزمایشهای خونی را تجویز میکنند.
آزمایشات اصلی برای تشخیص دیابت عبارتند از:
- آزمایش گلوکز پلاسمای ناشتا (FPG): این آزمایش، سطح قند خون شما را بعد از اینکه حداقل به مدت هشت ساعت چیزی نخوردهاید اندازه گیری میکند. نتیجه طبیعی کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر (5.6 میلی مول در لیتر) است. نتیجه 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر (5.6 تا 6.9 میلی مول در لیتر) نشان دهنده پیش دیابت است، به این معنی که خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بیشتر است. نتیجه 126 میلی گرم در دسی لیتر (7 میلی مول در لیتر) یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه، نشان دهنده دیابت است.
- تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): این آزمایش سطح قند خون شما را قبل و دو ساعت بعد از نوشیدن مایع شیرین حاوی گلوکز اندازه گیری میکند. نتیجه طبیعی کمتر از 140 میلی گرم در دسی لیتر (7.8 میلی مول در لیتر) است. نتیجه 140 تا 199 میلی گرم در دسی لیتر (7.8 تا 11 میلی مول در لیتر) نشان دهنده پیش دیابت است. نتیجه 200 میلی گرم در دسی لیتر (11.1 میلی مول در لیتر) یا بالاتر در دو آزمایش، نشان دهنده دیابت است.
- آزمایش هموگلوبین A1c (HbA1c): نوعی دیگر از آزمایش دیابت، که میزان گلوکز متصل به گلبولهای قرمز خون، میانگین سطح قند خون شما را در دو تا سه ماه گذشته اندازه گیری میکند. یک نتیجه طبیعی کمتر از 5.7٪ است. نتیجه 5.7٪ تا 6.4٪ نشان دهنده پیش دیابت است. نتیجه 6.5٪ یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه، نشان دهنده دیابت است.
چگونه از دیابت بالا جلوگیری کنیم یا آن را به تاخیر بیندازیم
اگر پیش دیابت دارید یا در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستید، میتوانید با ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی، اقداماتی را برای پیشگیری یا به تاخیر انداختن آن انجام دهید. این تغییرات شامل:
کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن یا چاقی
تنها کاهش 5 تا 10 درصد از وزن بدن، میتواند سطح قند خون را کاهش دهد و خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد. پس بهتر است ورزش را جزو برنامههای خود اصلی قرار دهید.
رژیم غذایی مناسب برای کنترل دیابت
برای کنترل بیماری دیابت یا پیشگیری از آن، داشتن یک رژیم غذایی سالم که حاوی قندهای اضافه شده، چربیهای اشباع شده و نمک کم و سرشار از فیبر، میوهها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئینهای بدون چربی و چربیهای سالم است.
داشتن فعالیت بدنی هفتگی
میتوانید فعالیتهای با شدت متوسط، مانند پیادهروی سریع، دوچرخهسواری، شنا یا رقصیدن، یا فعالیتهای شدید مانند دویدن، یا ورزشهای دیگر را انجام دهید. بهتر است برای به تاخیر انداختن دیابت، 150 دقیقه در هفته فعالیت بدنی داشته باشید.
قطع مصرف دخانیات
اگر سیگاری هستید، فورا سیگار را ترک کنید. زیرا سیگار خطر ابتلا به دیابت و عوارض آن مانند: بیماری قلبی و سکته را افزایش میدهد و مهم است که برای حفظ سلامتی خود آن را کنار بگذارید.
الکل مصرف نکنید
در صورت مصرف الکل، بهتر است آن را سریعا قطع یا محدود کنید. الکل میتواند سطح قند خون شما را افزایش دهد و با داروهای دیابت شما تداخل ایجاد کند.
استرس را مدیریت کنید
اگر استرس دارید، بهتر است به سرعت برای مدیریت آن چاره ای بیاندیدشید. زیرا استرس می تواند بر سطح قند خون و توانایی شما برای مقابله با دیابت تأثیر بگذارد.
چگونه دیابت را درمان کنیم و قند خون خود را تحت کنترل نگه داریم
اگر دیابت دارید، باید یک برنامه درمانی را دنبال کنید که به شما کمک میکند سطح قند خون خود را در محدوده سالم نگه دارید. این برنامه میتواند از عوارض دیابت جلوگیری کند یا آن را به تاخیر بیاندازد و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد.
برنامه درمانی شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مصرف داروهایی که پزشک تجویز کرده است
بسته به نوع دیابت، ممکن است نیاز به مصرف قرص یا تزریق انسولین برای کاهش سطح قند خون داشته باشید. همچنین ممکن است نیاز به مصرف داروهای دیگری برای کنترل فشار خون، کلسترول یا سایر شرایط مرتبط با دیابت داشته باشید.
کنترل منظم سطح قند خون خود
ممکن است لازم باشد از دستگاهی به نام گلوکومتر برای بررسی سطح قند خون خود در خانه چندین بار در روز استفاده کنید. این دستگاه به شما کمک میکند داروها، مصرف غذا و فعالیت بدنی خود را مطابق با آن تنظیم کنید.
همچنین باید هر سه ماه یکبار آزمایش HbA1c انجام دهید تا میانگین قند خون خود را در طول زمان بررسی کنید.
پیروی از یک برنامه غذایی متناسب با دیابت
برای ایجاد یک برنامه غذایی که به شما کمک میکند سطح قند خون خود را کنترل کنید، وزن خود را مدیریت کنید و نیازهای تغذیهای خود را برآورده کنید، باید با یک متخصص تغذیه یا یک مربی معتبر دیابت کار کنید.
همچنین باید یاد بگیرید که چگونه مقدار کربوهیدراتها را در غذاهایی که مصرف میکنید بشمارید و از شاخص گلیسمی برای انتخاب غذاهایی استفاده کنید که تاثیر کمتری بر سطح قند خون شما دارند.
مراقبت از پا، چشم، دندان و پوست
دیابت میتواند این قسمتهای بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد و باعث مشکلاتی مانند زخم، عفونت، آسیب عصبی، از دست دادن بینایی، بیماری لثه و بیماریهای پوستی شود.
شما باید هر روز پاهای خود را از نظر هرگونه بریدگی، تاول، زخم یا تغییر رنگ یا درجه حرارت بررسی کنید. همچنین باید حداقل سالی یک بار برای معاینه پا به متخصص پا (پزشک پا) مراجعه کنید.
برای بررسی علائم رتینوپاتی دیابتی (آسیب چشمی) باید حداقل سالی یک بار توسط چشم پزشک معاینه چشم انجام دهید. شما باید دو بار در روز دندانهای خود را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید و روزانه از نخ دندان استفاده کنید.
همچنین باید حداقل دو بار در سال برای معاینه و تمیز کردن دندان به دندانپزشک مراجعه کنید. شما باید پوست خود را تمیز و مرطوب نگه دارید و از خراشیدن یا بریدن هر گونه زخم یا بثورات اجتناب کنید.
چک آپ و غربالگری منظم
شما باید حداقل هر سه تا شش ماه یکبار برای معاینه فیزیکی و آزمایش خون به پزشک مراجعه کنید. پزشک، فشار خون، وزن، عملکرد کلیه، عملکرد کبد، عملکرد تیروئید و سایر شاخصهای سلامتی شما را بررسی میکند.
همچنین پزشک، شما را از نظر هرگونه عوارض دیابت یا سایر شرایطی که ممکن است بر مدیریت دیابت شما تأثیر بگذارد، غربالگری خواهد کرد.
سخن آخر
در یکی دیگر از مطالب پرشین طب، بیماری دیابت را برسی کردیم و به عواملی درمانی مختلف و راه های پیشگیری و کنترل این بیماری پرداختیم. در صورتی که که دیابت دارید، یا اطرافیانتان به این بیماری دچار هستند، بهتر است به سراغ آموزش ها لازم برای تغییر سبک زندگی باشید.
از آن جایی که در بالا نیز اشاره کردیم، اکثر افراد متوجه تا زمانی که این بیماری به شدت خود نرسد، اصلا متوجه آن نمیشوند، به همین دلیل بهتر است به علائم و نشانه های دیابت توجه داشته باشید. مخصوصا اگر زمینه ارثی این بیماری در خوانواده شما وجود دارد و باید با یک پزشک برای آژمایش های لازم مشورت کنید.