همان طور که می دانیم دندان، یکی از اصلی ترین اعضای بدن جهت گوارش غذا به حساب می آید و در صورتی که غذا به خوبی جویده نشود جهت هضم غذا دچار مشکلاتی در سیستم گوارشی خواهیم شد.
در پوسیدگی دندان ها منابع غذایی خیلی زیادی وجود دارند که باعث تخریب دندان های ما خواهند شد شد. مواد غذایی شیرین، خوراکی هایی مثل پفک، بستنی، سیگار، چایی و …
جهت به وجود آمدن پوسیدگی، مواد قندی باید در دسترس میکروب ها قرار بگیرند تا عامل خراب کننده دندان، یعنی اسید ایجاد گردد. در اصل پوسیدگی دندان خراب شدن بافت های سخت دندان می باشد. هنگامی که یک بیماری در اثر فعالیت میکروب ها به وجود بیاید به آن بیماری عفونی گفته می شود. و در صورتی که بیماری قادر باشد از محلی به محل دیگر انتقال پیدا کند به آن را بیماری قابل انتقال گفته می شود.
با تعریفی که از پوسیدگی دندان ارائه کردیم، متوجه می شویم که پوسیدگی دندان قادر خواهد بود از یک دندان به دیگر دندان ها سرایت نماید.
محل های رایج پوسیدگی دندان
پوسیدگی، همه سطوح دندان را به طور یکسان مبتلا نخواهد کرد. بلکه برخی از سطوح دندان ها به دلیل وضعیت ویژه ای که دارا می باشند بیشتر دچار پوسیدگی خواهند شد. این سطوح عبارتند از:
سطح جونده:
سطح جونده دندان های آسیا شیارهای باریک و عمیقی دارا می باشد که محیط مناسبی برای زندگی و رشد میکروب ها را ایجاد نموده است و دندان از این قسمت دچار پوسیدگی می گردد. این اتفاق به خصوص درمورد دندان های آسیا بیش تر اتفاق خواهد افتاد و باعث پوسیدگی زود هنگام آن ها می گردد.
سطوح بین دندانی:
این قسمت نیز به علت عدم نفوذ مسواک قابل تمیز کردن نمی باشد پس از نواحی مستعد پوسیدگی و بیماری لثه محسوب می گردد.
طوق دندان (بخش اتصال لثه با دندان):
جمع شدن میکروب ها در این ناحیه موجب بروز بیماری لثه نیز خواهد شد.
نشانه های پوسیدگی دندان
موقعی که دندانی دچار پوسیدگی می گردد، امکان دارد یک یا چند مورد از نشانه های زیر را از خود بروز دهد:
تغییر رنگ مینای دندان: در بخش پوسیدگی مینا قهوه‌ای یا سیاه رنگ خواهد شد.
سوراخ شدن دندان در قسمت دچار پوسیدگی: برخی اوقات مقدار این تخریب کم می باشد و تنها با معاینه مشخص می گردد و برخی اوقات میزان زیادی از دندان از بین خواهد رفت، به گونه ای که شخص تصور می کند دندانش شکسته است.
حساس بودن یا درد گرفتن دندان در هنگام مصرف غذای سرد، گرم، ترش و شیرین.
حساس بودن یا درد دندان هنگامی که دندان ها را روی هم می گذاریم.
بوی بد دهان قادر خواهد بود به علل گوناگونی ایجاد گردد که یکی از دلایل آن پوسیدگی دندان می باشد.
گیر کردن خوراکی ها میان دندان ها و پاره شدن نخ هنگام استفاده از نخ دندان، پوسیدگی میان دندانی قادر خواهد بود موجب گیر کردن مواد خوراکی میان دندان ها و پاره شدن نخ دندان موقع استفاده گردد.
حس مزه نامطبوع و در دهان
وجود عفونت در بافت لثه یا بافت نرم درون ریشه دندان که قادر خواهد بود به شکل آبسه دندان و کیست در بیاید.
انواع کلاس در پوسیدگی های دندان
خرابی دندان را می شود بر اساس مراحل یا کلاس پوسیدگی درجه بندی نمود. این مراحل شامل موارد زیر می گردد:
کلاس یک: پوسیدگی سطحی قابل مشاهده
این مرحله، سطحی از پوسیدگی را توصیف می نماید که بر سطوح دندانی رخ اتفاق می افتد و دندان پزشک قادر خواهد بود به سادگی آن را مشاهده نماید. این دسته شامل حفره های روی بخش جونده دندان های عقبی، مثل دندان های آسیاب و دندان آسیاب کوچک و پوسیدگی در دو سمت دندان های جلویی گردد.
کلاس دو: پوسیدگی غیرقابل مشاهده سطحی
در این درجه از پوسیدگی، حفره ها بر سطوح میان دندان های آسیاب و آسیاب کوچک به وجود می آیند و با چشم انسان قابل رویت نخواهند بود.
کلاس سه: پوسیدگی در بین دندان ها
این پوسیدگی در سطوح میان دندان های جلو اتفاق می افتد، ولی لبه‌های برش دندان ها را درگیر نخواهد کرد. مثل مرحله دوم، در این درجه نیز پوسیدگی قابل رویت نمی باشد.
کلاس چهار: پوسیدگی تا لبه دندان‌ها
این پوسیدگی در سطوح میان دندان های جلویی نیز اتفاق می افتد، ولی لبه های برش دندان ها را نیز درگیر خواهد نمود.
کلاس پنج: پوسیدگی تا لثه
در این مرحله حفره‌ها در جلو یا پشت دندان های جلویی یا عقب، اطراف خط لثه ایجاد می گردند.
کلاس ۶: پوسیدگی عمده
این پوسیدگی در بخش فوقانی دندان ها، و در نوک دندان های عقبی رخ خواهد داد.
علت پوسیدگی دندان
عوامل متعددی قادر خواهد بود باعث خرابی دندان ها بگردد. علل اصلی خرابی دندان ها شامل این موارد می گردد:
- تغذیه نادرست
- باکتری ها
- رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان
- بیماری لثه
- دندان های کج که تمیز کردن آنها دشوار تر می باشد
- مصرف سیگار
- مصرف داروهایی مثل داروهای آسم که موجب خشکی دهان می گردند
- وارد آمدن ضربه های خیلی محکم به دندان ها
پوسیدگی در دندان ها توسط پلاک، سطحی چسبنده از میکروب ها در دهان به وجود می آید. قندی که درغذا و نوشیدنی‌هایی وجود دارد ، توسط میکروب های موجود در پلاک تبدیل به اسید می شود و مرور به دندان ها آسیب وارد می کند.
نحوه پوسیده شدن دندان
در اصل روند پوسیدگی به این صورت می باشد که اول یک پلاک دندانی که یک‌لایه چسبناک و شفاف است روی دندان‌ها را می پوشاند. این مورد معمولا به دنبال مصرف بالای قند و نشاسته ها و حذف نکردن آن ها به وجود خواهد آمد.
در ادامه باکتری های دهان و دندان از این پلاک ها تغذیه می کنند و آنها به مرور روی دندان ها سفت شده و به جرم تبدیل می گردند. اسید هایی که در این پلاک ها وجود دارند به مرور مینای سفت و بیرونی دندان را نابود می کند و این فرسایش موجب ایجاد منافذ یا سوراخ های ریزی در مینای دندان می گردد.
پوسیدگی دندان عقل
اصولا محل قرار گرفتن دندان در دهان یکی از فاکتورهای اثرگذار در پوسیده شدن دندان‌ها ست. پوسیدگی اغلب در دندان‌های عقبی اشخاص، به ویژه دندان های آسیاب و دندان عقل به وجود می آید. این دندان ها دارای شیارها، حفره ها و شکاف های گوناگونی می باشند که قادر خواهند بود ذرات غذا را در خود نگه دارند.
اصولا تمیز کردن این دندان ها، به ویژه دندان عقل که دسترسی به آن خیلی دشوار می باشد و مسواک به سادگی به آن نخواهد رسید، خیلی سخت است و به همین علت ریسک زیادتری برای پوسیدگی خواهد داشت. به همین دلیل پوسیدگی را می شود بیشتر در دندان های عقبی رویت کرد.
پوسیدگی دندان جلو
اگرچه پوسیدگی در دندان ها اغلب در دندان های عقبی رخ خواهد داد، ولی دندان های جلو نیز قادر خواهند بود دچار پوسیدگی گردند. در صورت خراب شدن دندان های جلو، همان علامت های درد، حساسیت و ظهور لکه و پوسیدگی بر دندان ها مشاهده خواهد شد.
اما در مورد پوسیدگی این دندان ها یک مسئله جدی تر نیز وجود دارد و آن اثر خیلی نامطلوبی می باشد که دندان های پوسیده جلو بر ظاهر و لبخند شخص خواهند داشت. به همین دلیل درمان های مورد نیاز جهت برطرف نمودن خرابی دندان های جلو خیلی اهمیت دارد و باید خیلی زود این مشکل رفع گردد. دندان های جلو اگر پوسیده شوند، اثر منفی خیلی زیادی بر کاهش اعتماد به نفس شخص خواهد داشت.
درمان پوسیدگی دندان چیست؟
بسته به محل، مقدار و عمق پوسیدگی دندان درمان های زیادی جهت برطرف نمودن پوسیدگی ها موجود می باشد. به درمان پوسیدگی دندان اصولا ترمیم دندانپزشکی می گویند و شامل این موارد می باشد. این درمان ها معمولا برای جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی نیز مفید می باشند:
فلوراید درمانی
در صورتی که پوسیدگی دندان در مراحل نخستین باشد می شود از طریق فلوراید درمانی آن را متوقف نمایید و به حالت قبل برگرداند. فلوراید یک ماده معدنی می باشد که باعث تقویت مینای دندان می گردد و موجب بازسازی مواد معدنی در دندان خواهد شد. فلوراید درمانی یکی از تکنیک های مقاوم سازی دندان به ویژه در کودکان به شمار می رود.
پر کردن دندان
در صورتی که به دنبال پوسیدگی در سطح یا عمق دندان های شما حفره هایی به وجود آمده باشد، دندانپزشک بخش پوسیدگی را تمیز میکند و حفرات را با مواد پر کننده مهر و موم و ترمیم می نماید.
عصب کشی دندان
در صورتی که پوسیدگی خیلی عمیق شده باشد به گونه ای که موجب عفونت پالپ یا مغز دندان بگردد، امکان دارد احتیاج به عصب کشی یا درمان ریشه دندان باشد. در طول این روش دندانپزشک بخش عفونی در ریشه دندان را برمی دارد و درون ریشه را تمیز می کند.
به این فرآیند عصب کشی دندان می گویند. در آخر دندان با مواد پر کننده عصب کشی شده و ترمیم می شود. در نهایت در صورتی که آسیب خیلی شدید باشد با روکش دندان، اقدام به ترمیم دندان می کنند.
کشیدن دندان
در موارد خیلی حاد، موقعی که آسیبی که به پالپ وارد شده برطرف نگردد، دندان پزشکتان احتمال دارد دندان شما را بکشد. دندانپزشک توصیه خواهد کرد جهت جایگزین نمودن دندان از دست رفته ایمپلنت دندان انجام دهید. در غیر این صورت در قوس فکی یک جای خالی ایجاد می گردد که قادر خواهد بود موجب کج شدن دندان ها گردد. کج شدن دندان موجب خواهد شد که شما دیر یا زود به ارتودنسی دندان احتیاج پیدا نمایید.
پیشگیری از گسترش و آغاز پوسیدگی دندان
با دنبال نمودن موارد زیر قادر خواهید بود به خوبی و بدون هیچ مشکلی از پوسیدگی دندان پیشگیری نمایید:
هر روز دندان های خود را مسواک بزنید: روزی 2 دفعه و هر بار 2 دقیقه از مسواک استفاده کنید. حدود 30 دقیقه تا 1 ساعت پس از غذا دندان هایتان را مسواک بزنید.
نخ دندان بکشید: جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان در بخش طرفی و بین دندانی حتما از نخ دندان استفاده نمایید.
از فواید تقویتی و ترمیمی دهانشویه ها بهره ببرید: دهانشویه ها نه فقط اسیدیته درون دهان را کم می کنند که به تقویت مینای دندان نیز کمک خواهد کرد.
به خورد و خوراکتان دقت کنید: استفاده از شیرینی جات و مواد قندی و اسیدی را کم کنید یا کاملا قطع نمایید.
خمیر دندان مناسب دندان هایتان را تهیه نمایید: خمیر دندان هایی که دارای فلوراید می باشند را امتحان نمایید.
به صورت منظم به دندانپزشکتان مراجعه نمایید: هر 6 ماه یک دفعه برای چکاپ دندان هایتان به دندانپزشک مراجعه نمایید.
فیشور سیلانت ها را امتحان نمایید: در صورتی مع عمق شیارهای دندان آسیایتان زیاد می باشد جهت پیشگیری از پوسیدگی حتما فیشور سیلانت ها را تست کنید.
آب دارای فلوراید مصرف کنید: فلوراید به هر صورتی باعث تقویت مینای دندان کمک خواهد شد.
شکلات مرتبط با پوسیدگی را درمان نمایید.
داروهای که موجب آسیب رسیدن به دندان خواهند شد را مصرف ننمایید.