تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل کوچک، اما قدرتمند است که در گردن قرار دارد و نقش مهمی در متابولیسم بدن ایفا می‌کند. این غده قدرتمند، هورمون‌هایی تولید می‌کند که باعث تنظیم شدن انرژی، رشد و نمو بدن میشود.
با این حال خارج شدن این غده از عملکرد طبیعی خود، می‌تواند منجر به عوارض بی‌شماری شود که ممکن است به طور قابل توجهی بر زندگی شما تأثیر بگذارد.
اما نگران نباشید، بسته به شدت بیماری، گزینه‌های درمانی مختلفی برای اختلالات تیروئید از دارو گرفته تا رژیم‌های غذایی وجود دارد.
در ادامه با پرشین طب همراهی باشید تا در مورد غده تیروئید، عملکردهای آن و نحوه حفظ سلامت آن و همچین راه‌های درمان و رژیم غذایی مناسب برای سلامت تیروئید را برای شما همراهان گرامی شرح دهیم.
تیروئید چیست و چگونه کار می کند؟
تیروئید بخشی از سیستم غدد درون ریز است، که به عنوان شبکه‌ای از غدد، که هورمون‌ها را به جریان خون شما ترشح می‌کنند فعالیت دارد.
تیروئید عمدتاً دو نوع هورمون تولید می‌کند: تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3). این هورمون‌ها سرعت یا کندی متابولیسم شما را کنترل می‌کنند، و این نحوه فرآیند استفاده بدن از انرژی از غذا است.
تیروئید همچنین کلسی‌تونین تولید می‌کند که میزان کلسیم در خون را تنظیم می‌کند. تیروئید برای ساختن هورمون‌های خود به ید، عنصری که در غذا و آب یافت میشود، نیاز دارد.
بهتر است بدانید که مقدار یدی که مصرف می‌کنید می‌تواند بر سطح هورمون‌هایی که تیروئید شما می‌سازد و آزاد می‌کند تأثیر بگذارد.
تولید و ترشح هورمون‌های تیروئید توسط غده دیگری به نام غده هیپوفیز که در پایه مغز شما قرار دارد نظارت میشود. غده هیپوفیز سطح هورمون‌های تیروئید را در خون شما کنترل می‌کند و سیگنالی به تیروئید می‌فرستد تا در صورت نیاز آن را تنظیم کند.
این سیگنال، هورمون محرک تیروئید (TSH) نامیده میشود. هنگامی که تیروئید شما به درستی کار می‌کند، باعث میشود تعادل مناسب هورمون‌ها حفظ شود تا متابولیسم شما با سرعت مناسب به کار خود ادامه دهد.
تفاوت بین پرکاری و کم کاری تیروئید چیست؟
تیروئید پرکار (پرکاری تیروئید) به این معنی است که تیروئید شما هورمون‌های تیروئیدی بیش از حد تولید و ترشح می‌کند. این اتفاق باعث میشود که متابولیسم شما تسریع شود و بدن شما بیش از نیاز خود انرژی مصرف کند.
پرکاری تیروئید می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، مانند:
- بیماری گریوز: یک اختلال خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن شما، آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند و باعث میشود تیروئید شما را تحریک شود تا هورمون بیش از حد تولید کند. گریوز به عنوان شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید شناخته میشود و می‌تواند باعث مشکلات چشمی نیز بشود.
- تیروئیدیت: این التهاب غده تیروئید است که می‌تواند توسط ویروس‌ها، باکتری‌ها یا شرایط خودایمنی ایجاد شود. همچنین می‌تواند باعث پرکاری تیروئید موقت و به دنبال آن، کم کاری تیروئید شود زیرا غده آسیب می‌بیند.
- ندول‌های تیروئید: به عنوان توده‌هایی در غده تیروئید هستند و می‌توانند هورمون اضافی تولید کنند. اکثر ندول‌ها خوش خیم (غیر سرطانی) هستند، اما برخی از آنها می‌توانند بدخیم (سرطانی) باشند.
- داروها: برخی داروها مانند آمیودارون (داروی قلب) یا لیتیوم (تثبیت کننده خلق و خو) می‌توانند با عملکرد طبیعی تیروئید تداخل داشته و باعث پرکاری تیروئید شوند.
تیروئید کم کار
تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید) به این معنی است که تیروئید شما هورمون‌های تیروئیدی بسیار کمی می‌سازد و ترشح می‌کند.
این قضیه باعث میشود که متابولیسم کند شود و بدن، انرژی کمتری از نیاز خود مصرف کند. کم کاری تیروئید می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، مانند:
- بیماری هاشیموتو: این یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که به بافت تیروئید حمله کرده و باعث از بین رفتن آنها میشود. هایشموتو یکی از شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید است و همچنین می تواند باعث گواتر (بزرگ شدن تیروئید) شود.
- جراحی یا پرتودرمانی تیروئید: اگرفقط یک بخش یا تمام تیروئید خود را برداشته‌اید یا با ید رادیواکتیو، پرکاری تیروئید یا سرطان را درمان کرده‌اید، ممکن است در نتیجه دچار کم کاری تیروئید شوید.
- کمبود یا بیش از حد ید: اگر ید کافی را از رژیم غذایی یا مکمل‌های خود دریافت نکنید، یا اگر مقدار زیادی از ید را در غذاها یا داروها دریافت کنید، ممکن است به ترتیب به کم کاری تیروئید یا پرکاری این غده مبتلا شوید.
- داروها: برخی داروها مانند داروهای ضد تیروئید (برای درمان پرکاری تیروئید)، اینترفرون (برای درمان هپاتیت یا سرطان) یا مهارکننده‌های تیروزین کیناز (برای درمان برخی سرطان‌ها) می‌توانند بر عملکرد طبیعی تیروئید تأثیر بگذارند و باعث کم‌کاری تیروئید شوند.
علائم پرکاری و کم کاری تیروئید در مردان و زنان چیست؟
علائم تیروئید پرکار و کم کار می‌تواند بسته به شدت بیماری، سن، جنسیت و عوامل دیگر متفاوت باشد. با این حال، برخی از علائم رایج عبارتند از:
علائم پرکاری تیروئید
- کاهش وزن با وجود افزایش اشتها
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- عصبی بودن، اضطراب یا تحریک پذیری
- لرزش بدن یا لرزش در دست‌ها یا انگشتان
- عرق کردن یا احساس گرما
- مشکل در خواب یا بی خوابی
- خستگی یا ضعف
- اسهال یا حرکات مکرر روده
- تغییرات در چرخه قاعدگی (زنان)
- اختلال نعوظ یا کاهش میل جنسی (مردان)
- مشکلات چشمی مانند برآمدگی، قرمزی، خشکی یا حساسیت به نور
علائم کم کاری تیروئید
- افزایش وزن با وجود کاهش اشتها
- ضربان قلب آهسته یا نامنظم
- افسردگی، نوسانات خلقی یا مشکلات حافظه
- عدم تحمل سرما یا احساس سرما
- خشکی پوست، مو یا ناخن
- یبوست یا اجابت مزاج کمتر
- درد یا سفتی عضلات یا مفاصل
- تورم در صورت، دست‌ها، پاها یا گردن
- تغییرات در چرخه قاعدگی (زنان)
- اختلال نعوظ یا کاهش میل جنسی (مردان)
- ریزش مو، به خصوص در لبه‌های بیرونی ابروهای شما
گزینه های درمانی تیروئید پرکار و کم کار چیست؟
درمان تیروئید پرکار و کم کار به علت، شدت و علائم بیماری بستگی دارد. اهداف اصلی درمان، بازگرداندن سطح طبیعی هورمون‌های تیروئید در خون و تسکین علائم است. برخی از گزینه‌های درمانی رایج عبارتند از:
درمان پرکاری تیروئید
- داروهای ضد تیروئید: اینها داروهایی هستند که مانع از تولید هورمون‌های تیروئید می‌شوند. آنها معمولا برای 12 تا 18 ماه مصرف شده و در اکثر موارد می‌توانند به کنترل پرکاری تیروئید کمک کنند. با این حال، این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند راش، مشکلات کبدی یا پایین آوردن تعداد گلبول‌های سفید خون، داشته باشند.
- ید رادیواکتیو: نوعی ید است که به صورت خوراکی مصرف میشود و توسط غده تیروئید جذب میشود. سلول‌های تیروئید پرکار را از بین می‌برد و میزان هورمون تولید شده را کاهش می‌دهد. این یک درمان دائمی و موثر برای پرکاری تیروئید است، اما در برخی موارد می‌تواند باعث کم کاری تیروئید نیز شود.
- جراحی: روشی است که شامل برداشتن یک بخش یا تمام غده تیروئید میشود. معمولاً برای مواردی که داروهای ضد تیروئید یا ید رادیواکتیو مؤثر یا مناسب نیستند، یا در مواردی که گره‌های بزرگ یا سرطان وجود دارد، استفاده میشود. همچنین می‌تواند باعث کم کاری تیروئید یا آسیب به اعصاب مجاور یا غدد پاراتیروئید شود.
- مسدود کننده‌های بتا: اینها داروهایی هستند که اثرات آدرنالین و سایر هورمون‌های استرس بر قلب و عروق خونی شما را مسدود می‌کنند. همچنین می‌توانند به تسکین برخی از علائم پرکاری تیروئید، مانند تپش قلب، اضطراب و لرزش کمک کنند، اما بر سطح هورمون‌های تیروئید تأثیری ندارند.
درمان کم کاری تیروئید
- جایگزینی هورمون تیروئید: این دارویی است که حاوی هورمون تیروئید مصنوعی (لووتیروکسین) است و جایگزین هورمونی میشود که تیروئید شما به اندازه کافی آن را نمی‌سازد. روزانه مصرف میشود و می‌تواند سطح طبیعی هورمون‌های تیروئید را در خون شما بازگرداند و علائم شما را تسکین دهد. با این حال، ممکن است چندین هفته تا چند ماه طول بکشد تا دوز مناسب برای شما پیدا شود و ممکن است برای نظارت بر وضعیت خود به آزمایش خون منظم نیاز داشته باشید.
- مکمل‌ها: اگر کم کاری تیروئید شما ناشی از کمبود ید باشد، ممکن است لازم باشد مکمل‌های ید مصرف کنید یا غذاهای غنی از ید مانند غذاهای دریایی، لبنیات یا نمک یددار مصرف کنید. با این حال، اگر کم کاری تیروئید شما ناشی از عوامل دیگری باشد، مصرف بیش از حد ید می‌تواند وضعیت شما را بدتر کند. بنابراین قبل از مصرف هر گونه مکملی باید با پزشک خود مشورت کنید.
راه حل های تغذیه ای برای سلامت تیروئید چیست؟
علاوه بر مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک، می‌توانید با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و مغذی از سلامت تیروئید خود نیز حمایت کنید. برخی از نکات تغذیه‌ای برای تضمین سلامت تیروئید عبارتند از:
- پروتئین کافی بخورید: پروتئین به ساخت و ترمیم بافت‌ها و عضلات شما کمک می‌کند و از متابولیسم شما حمایت می‌کند. مصرف حدود 0.8 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز از منابعی مانند گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی، تخم مرغ، محصولات لبنی، لوبیا، آجیل و دانه‌ها بسیار مفید است.
- به اندازه کافی چربی های سالم بخورید: چربی‌های سالم به کاهش التهاب کمک می‌کنند و از عملکرد مغز و خلق و خوی شما حمایت می‌کنند. بهتر است حدود 20 تا 35 درصد از کل کالری خود را از منابعی مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل، دانه‌ها، ماهی‌های چرب و دانه‌های کتان دریافت کنید.
- فیبر کافی بخورید: فیبر به تنظیم سطح قند خون و هضم غذا کمک می‌کند و باعث میشود احساس سیری کنید. حدود 25 تا 35 گرم فیبر در روز را از منابعی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، لوبیا، آجیل و دانه‌ها در نظر بگیرید.
- آنتی اکسیدان های کافی بخورید: آنتی اکسیدان‌ها به محافظت از سلول‌های شما در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند و از سیستم ایمنی شما حمایت می‌کنند. حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات در طول روز میل کنید.
- گواتروژن ها: اینها موادی هستند که موجب می‌شوند در جذب ید، توسط غده تیروئید اختلال ایجاد شود و باعث گواتر (بزرگ شدن تیروئید) شوند. آنها در برخی از سبزیجات چلیپایی (مانند بروکلی، کلم، گل کلم)، محصولات سویا (مانند توفو، شیر سویا)، ارزن و کاساوا یافت می‌شوند. با این حال، پختن این غذاها می‌تواند اثر گواتروژنی آنها را کاهش دهد و در صورت داشتن مقدار کافی، می‌توان آنها را در حد اعتدال مصرف کرد.
سخن آخر
در این مطلب از پرشین طب به برسی نحوه عملکرد تیروئید کم کار و پرکار و را های درمان این غده‌ها پرداختیم. بهتر است بدانید تیروئید بخشی از سیستم غدد درون ریز است، که کارش این است هورمون‌ها را به جریان خون شما ترشح می‌کند و در یک سری شرایط خاص، از عملکرد طبیعی خود خارج میشود.
تغییر در نحوه عملکرد طبیعی تیروئید باعث بروز یک سری تغییرات در نحوه عملکرد بدن و شرایط زیست آن میشود که همه این علائم را در این مقاله برسی کردیم.